اﻓﺰاﯾﺶ رﻗﺎﺑﺖ میان اکثر سازمان ها و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎ موجب شده است که هزینه تصمیمات اشتباه برای سازمان ها بسیار بالا و در برخی موارد جبران ناپذیر گردد. از سوی دیگر با رقابتی شدن بازار و صنعت اغلب سازمان ها، هزینه انجام بسیاری از فعالیت ها توسط خود شرکت، دیگر توجیه ندارد. لذا بسیاری از فعالیت ها که امکان انجام آن توسط متخصصین بیرونی با کیفیت قابل قبول وجود دارد، می بایست به بیرون از سازمان واگذار شوند. در این میان نیاز به خدمات مشاوره مدیریت ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻣـﺪﯾﺮان ﺑـﺎ ﻣـﺴﺎﺋﻞ و ﻣـﺸﮑﻼت ﭘﯿﭽﯿـﺪه و ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻫﺮ روز ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﺮوز اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﻮد.
مشاوره مدیریت چیست؟
ﻣﺸﺎوره ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺧﺪﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﻣﺸﺎوره ای ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﻣﺠـــــﺮب و آﻣـﻮزش دﯾـﺪه و در قالب ﻗﺮارداد (ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﺸﺎور و ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ) اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. بر این اساس ﻣﺸﺎوران ﺑﻪ شرکتها در ﺷـﻨﺎﺧﺖ و تحلیل مسائل سازمانی و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد راه ﺣﻞ و در صورت درخواست اجرای راهکارهای بهبود ﮐﻤﮏ می ﮐﻨﻨﺪ.ﻣﺸﺎوران، اﻓﺮاد ﻣﺴﺘﻘﻠﯽﻫﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﺳﺘﻘﻼل ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎی داﺷـﺘﻦ اﺳـﺘﻘﻼل ﻣـﺎﻟﯽ، ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺣﺴﺎﺳﯽ در ﻗﺒﺎل سازمان ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﺳﺖ
مشاوره مدیریت در دنیا
ﻣﺸﺎوره ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ای ﻃﻮﻻﻧﯽ دارد. وﻟﯽ اوﻟﯿﻦ ﻣﺸﺎوران ﻣﺪﯾﺮﯾﺖﺑﻪ ﺻﻮرت اﻣـﺮوزی در اواﺧـﺮ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪﻧﺪ. اﻓﺮادی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮدرﯾﮏ ﺗﯿﻠﻮر، ﻫﺎﻧﺮی ﮔﺎﻧﺖ، آرﺗﻮر ﻟﯿﺘـﻞ و ﻫﺮﯾﻨﮕﺘـﻮن اﻣﺮﺳـﻮنازﺟﻤﻠﻪ اﻓﺮاد ﻣﺸﻬﻮر در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ. ﻟﯿﺘـﻞ و اﻣﺮﺳـﻮن، از ﺟﻤﻠـﻪ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ اوﻟـﯿﻦ ﺷـﺮﮐﺖﻣﺸﺎوره ای را ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮐﺮدﻧﺪ. ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﻣﺸﺎوره ای در آن دوره ﺑﯿﺸﺘـﺮﺑﻪ ﻣﻮاردی ﭼﻮن ﮐﺎراﯾﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ.اواﺳﻂ ﺳﺎﻟﻬﺎی 1910 ﺗﺎ 1940 ﻧﺴﻞ دوم ﻣﺸﺎوران مدیریت ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻣـﺸﺎوره ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ را ﺗﻮﺳﻌﻪ دادﻧﺪ. ادوﯾﻦ ﺑﺎز در ﺳﺎل 1914 ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺷﺮوع ﺑـﻪ اراﺋـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺗﺠـﺎری ﮐـﺮد.ﺟﯿﻤــﺰ ﻣﮑﻨــﺰی ﺷــﺮﮐﺖ ﺧــﻮد را در ﺳــﺎل 1926 ﭘﺎﯾــﻪ ﮔــﺬاری ﮐــﺮد. در اروﭘــﺎ ﻟﯿﻨــﺪال اروﯾــﮏ و ﭼــﺎرﻟﺰ ﺑﺮدوﮐﺲ ازﺟﻤﻠﻪ افرادی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺎوره ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ را در دﻫـﻪ 1920 در اروﭘـﺎ ﮔـﺴﺘﺮش دادﻧـﺪ. اواﯾـﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎی ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ، ﺻﻨﻌﺖ ﻣـﺸﺎوره ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖﺗﺤـﻮﻻت ﺑﺰرﮔـﯽ را ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﮐـﺮد. ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺮﮐﺘﻬﺎﯾﯽﭼﻮنPAGET, TOWERK, PERRIN&CRESAP, MCCORMIK در این راستا به توسعه صنعت مشاوره مدریت کمک شایانی نمود.
در ﺳﺎل 1963 ﺑﻮروس ﻫﻨﺪرﺳﻮن از ﺷﺮﮐﺖ ﻟﯿﺘﻞ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺷـﺮﮐﺖ ﻣـﺸﺎوره ای ﮔـﺮوه ﺑﻮﺳـﺘﻮن را ﺑـﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻣﺸﺎوره های حوزه اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮐﺮد. ﻣﻘﺎرن با ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﺑـﺰرگ ﺣـﺴﺎﺑﺪاری ﺑـﺎﻣﺸﺎﻫﺪه رﺷﺪ ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺎوره ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ، ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺸﺎوره ﺣﺴﺎﺑﺪاری را ﺟﺰء ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺧـﻮد ﻗـﺮار دادﻧﺪ و ً ﻋﻤﻼ وارد ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺸﺎوره ﺷﺪﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اوﺻﺎف ﺣﺘﯽ در اواﺧﺮ دﻫـﻪ 1980 ﻧﯿـﺰ ﻋﻠـﯽ رﻏﻢ رﺷﺪ بالای اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ، ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺸﺎوره ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻫﻨﻮز دوران ﮐﻮدﮐﯽ ﺧﻮد را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐـﺮد. ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺣــﺪود 18000 ﻣــﺸﺎور ﻣــﺪﯾﺮﯾﺖ در آن دوره وﺟــﻮد داﺷــﺖ و ﻓﻘــﻂ 30 ﺗــﺎ 40 درﺻــــﺪ اﯾــﻦﺗﻌــﺪاد در ﺷــﺮﮐﺘﻬﺎی ﺑــﺰرگ ﮐــﺎر ﻣــﯽ کردند. ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷــﺮﮐﺘﻬﺎی ﻣــﺸﺎوره ﻣــﺪﯾﺮﯾﺖ در آن دوره ﻣﺎﻧﻨــﺪ HAMILTON&ALLENو BOOZﺣﺪود 150 ﻣﯿﻠﯿـﻮن دﻻر در ﺳـﺎل درآﻣـﺪ داﺷـﺘﻨﺪ و ﮐـﻞ ﺻـﻨﻌﺖ ﻣﺸﺎوره ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ 2،1 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر درآﻣﺪ داﺷﺖ. در ﮐﻞ دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ درآﻣـﺪﺻـﻨﻌﺖ ﻣـﺸﺎوره ﺑـﻪ 2 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﯽ رﺳﯿﺪ. وﻟﯽ از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺪود 20 ﺳﺎل ﺑﻌﺪ، ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺸﺎوره مدیرتی رﺷﺪ ﻓﺰاﯾﻨﺪه ای ﯾﺎﻓـﺖ. ﻃـﻮری ﮐـﻪ ﻧﺮخ رﺷﺪ اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﺣﺪود 20 درﺻﺪ رﺳﯿﺪ. در ﺳﺎل 1980 ﮐﻤﺘﺮ از 5 ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺸﺎوره ای ﺑـﺎ ﺑـﯿﺶ از 1000 ﻣﺸﺎور در دﻧﯿﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ. درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از 30 ﺷـﺮﮐﺖ ﻣﯽرﺳـﺪ. اﮔـﺮ منحنی ﺗﺠﺮﺑﻪ را در ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺸﺎوره ترسیم ﮐﻨﯿﻢ، ﺧـﻮاﻫﯿﻢ دﯾـﺪ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒـﯽ 80 درﺻـﺪ ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت ﻣﺸﺎوره ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل 1980 ﻣﺮﺑﻮط ﻣـﯽﺷـﻮد و ﺗﻨﻬـﺎ 20 درﺻـﺪ ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت ﻣـﺸﺎوره ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ، ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎی 1886 (وﻗﺘﯽ ﻟﯿﺘﻞ اوﻟﯿﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺸﺎوره ای را ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮐﺮد) ﺗﺎ 1980 اﺳﺖ.
مشاوره مدیریت در ایران
درپی رکود اقتصادی دهه 1330در ایران و بروز مشکلاتی برای صنایع نوپا و وقوع بحران در صنعت کشور، مرکزی تحت عنوان مرکز راهنمای صنایع ایران ایجاد شد. مطالعات انجام گرفته دراین مرکز درطول دوران بحران و پس از آن نشان می‌داد که بنگاه‌های صنعتی تاسیس شده توسط افراد خلاق کارآفرین و با شهامت با ورود به مرحله رشد نمی‌توانستند از روش‌های غیررسمی و متداول سنتی استفاده نمایند، لذا ایجاد یک سازمان که هدف اصلی آن توانمند کردن مدیران و تجهیز آنان به ابزار لازم، مطرح شد.
در اوایل دهه 1340 در مرکز راهنمای صنایع ایران بنیان اولیه سازمان مدریریت صنعتی شکل گرفت که کوششی ابتدایی برای کمک به توسعه صنعتی کشور بود. مشاوران خارجی این مرکز با تشخیص ضرورت نیاز به کادر متخصص ایرانی توصیه نمودند کادر ایرانی مستقل در این مرکز شروع بکار نمایند. ضرورت تاسیس یک سازمان مستقل در بطن و بدون اطلاع مرکز راهنمایی صنایع ایران، در سال‌های بعد بیش از پیش احساس شده و این مرکز با تغییر شکل و هدف بصورت «سازمان مدیریت صنعتی» وارد عمل شد و نخستین مدیر عامل سازمان «آقای مهندس نیازمند» منصوب شد. اعضای هیئت مدیره سازمان شامل نمایندگان سازمان برنامه و بودجه، وزارت صنایع و اتاق صنایع و بازرگانی بودند. آزمایشگاه‌های وابسته به این مرکز نیز تبدیل به مرکز موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی فعلی شد.
سازمان در سال‌های ابتدایی فعالیت از خدمات مشاوران خارجی و خصوصاً «یونیدو» که وابسته به سازمان ملل است، استفاده نمود و توانست ضمن ارائه خدمات، اقدام به انتقال تکنولوژی نیز نماید. از عمده مشکلات سازمان در طی دوران حیات اولیه، رفع تضاد بین «خدمات ارشادی» و «خدمات حرفه ای» بود. سازمان پس از مدتی دریافت که ارائه خدمات رایگان برای دو طرف مشکلاتی را ایجاد می کند، در نهایت سازمان به این نتیجه رسید که ارائه خدمات رایگان، خدمت سازمان را به نازلترین سطح تقلیل می‌دهد، لذا سازمان برآن شد که از کارفرمایان بخواهد درقبال دریافت خدمات، هزینه‌های آن را پرداخت نمایند و به عنوان یک خریدار واقعی عمل نمایند. با منصوب شدن آقای مهندس نیازمند به ریاست هیئت مدیره سازمان و معاونت وزارت صنایع، آقای مهندس جمشیدقره جه داغی بعنوان مدیرعامل سازمان مشغول بکار شد. دراین دوران استفاده از خدمات کارشناسان درجه اول بین المللی نظیر «راسل ایکاف»، تغییر ساختار سازمانی از وظیفه‌ای به ماتریسی و نوآوری در نظام حقوق کارکنان با هدف جذب و نگهداری افراد ذخیره سبب شد تا فعالیتهای توسعه خدمات با سهولت و سرعت بیشتری ادامه یابد. در سال‌های پس از انقلاب و در دوران جنگ، سازمان توانست علیرغم دشواری‌های فراوان ناشی از شرایط خاص کشور، به حیات خود به عنوان بزرگترین و تنها موسسه خود اتکای ارائه دهنده خدمات مدیریت ادامه دهد. در این دوران برخی از اساتید مطرح دانشگاهی و تعدادی از مدیران باتجربه صنعتی نیز به صورت انفرادی به ارائه خدمات مشاوره مشغول بودند. پس از پایان جنگ و گسترش فعالیتهای اقتصادی، و افزایش تقاضا برای خدمات مشاوره ای از جانب سازمانهای دولتی و خصوصی، بر تعداد شركتهای تخصصی خدمات مشاوره افزوده شد.
در این مدت روند استفاده از خدمات مشاوره مدیریت و میزان اثربخشی هریک از این خدمات در مقاطع زمانی مختلف فراز و نشیب هایی داشته است.
در نظرسنجی انجام شده در سال گذشته بیش از نیمی از مدیران و كارشناسان سازمانهای ایرانی (58 درصد) میزان اثربخشی خدمات مشاوره را زیاد، 17 درصد بسیار زیاد و 22 درصد متوسط ارزیابی کرده اند. در این میان تنها 3 درصد از پاسخ دهندگان اثربخشی خدمات مشاوره مدیریت را در حد کم اعلام نموده اند. همچنین بر اساس این نظرسنجی میزان رضایت 41 درصد از مدیران و كارشناسان از خدمات مشاوره ای دریافتی، بیش از متوسط اعلام شده است. در حالیكه 22 درصد از این افراد میزان رضایتشام كمتر از حد متوسط اعلام شده است.
از آنجا كه سازمانهای معدودی در ایران به ارائه خدمات مشاوره مدیریت می پردازند اكثر شركتها به سراغ مشاورانی می روند كه به صورت فردی (و گاهی گروهی) به ارائه مشاوره مشغول هستند. تمایل مدیران به استفاده از مشاوران حقیقی بیش از دو برابر مشاوران حقوقی اعلام شده است. خوب فكر می كنید برای مدیران ایرانی چه معیارهای در انتخاب مشاور از اهمیت بیشتری برخوردار است؟
بر اساس نظرسنجی صورت گرفته 97 درصد مدیران تجارب عملی (مانند تجارب مدیریتی و پروژه های انجام شده) را معیار انتخاب مشاوران خود قرار می دهند و در مقابل تنها سه درصد از مدیران معتقدند كه سوابق علمی (ترجمه و تالیف کتاب، مقاله و برخورداری از تحصیلات عالی دانشگاهی) مهمتر از سوابق عملی است.
با بررسی وضعیت صنعت مشاوره مدیریت دنیا در می یابیم هرکجا که مشاوران مدیریت بیشتر به همکاری دعوت شده اند، رشد صنعت و اقتصاد نیز بیشتر بوده است. لذا مابین استفاده از خدمات مشاوره مدیریت و رشد اقتصادی کشورها رابطه ای مستقیم قابل تصور است. امید است، ضمن افزایش توان حرفه ای مشاوران مدیریت در کشور عزیزمان و اعتماد مدیران و تصمیم گیران سازمانها و صنایع به مشاوران ایرانی، شاهد رشد و توسه روز افزون صنعت و اقتصاد ایران عزیز باشیم.
منبع:چهارراه تبلیغات- نوشته امیر بختایی www.advercross.com